De toegevoegde waarde van een handheld XRF

Een XRF is een draagbaar analyse-apparaat dat op basis van röntgen- en fluorescentietechniek de concentraties van zware metalen in materialen meet. Met behulp van radioactieve straling meet de XRF een breed scala aan metalen in onder andere de bodem. Metingen worden in het veld uitgevoerd en uitgelezen. Hierdoor is het mogelijk om een bodemverontreiniging effectief en op locatie in kaart te brengen. Wij beschikken al meer dan 10 jaar over twee XRF-apparaten en heeft met de inzet en toepassing ervan een rijke ervaring opgebouwd.

Wetgeving en vergunning
Vanwege de radioactieve straling is het erg belangrijk om de veiligheid van de veldonderzoeker en de omstanders te waarborgen. Wettelijk werden er al strenge eisen gesteld aan het bezit van een XRF.
Vanaf 1 januari 2018 valt de XRF, vanwege de radioactieve straling, onder het Besluit Basisveiligheidsnormen Stralingsbescherming in de Kernenergiewet. Wij zijn in het bezit van een door de Autoriteit Nucleaire Veiligheid en Stralingsbescherming verleende vergunning om de XRF actief te blijven inzetten bij onze milieuhygiënische onderzoeken. Wij hebben een stralingsbeschermingsdeskundige in dienst die instructies geeft en toeziet op alle veiligheids- en gebruiksinstructies.

Inzet bij projecten
De XRF is bij uiteenlopende projecten met succes ingezet omdat deze bijzonder geschikt is voor metingen in de bodem. In 2020 hebben wij bijvoorbeeld de bodemloodgehalten in speeltuinen bepaald. Ook is de XRF onmisbaar geworden bij saneringswerkzaamheden met verontreinigingen met zware metalen. De XRF zorgt voor een effectieve bepaling van saneringscontouren en het inschatten van saneringsdoelen in het veld. Een mooi voorbeeld is een sanering in Enschede waar aanzienlijk minder traditionele analyse nodig waren en uiteindelijk een snellere uitvoering is gerealiseerd.

Naast het onderzoek naar metaalgehalten in bodem kan de XRF ook worden ingezet op minder voor de hand liggende materialen. Zo worden, bij ons project Plantenkracht, de metaalgehalten in plantmateriaal bepaald. De planten nemen verontreinigende metalen uit de bodem op. We monitoren, hoeveel metalen uit de bodem zijn onttrokken wanneer het plantenmaaisel wordt afgevoerd.

Hoewel het niet binnen ons werkveld valt, is de XRF in het verleden zelfs een keer ingezet bij onderzoek naar de ouderdom van historische geschriften. Verf bevat metaaldeeltjes. Deze metaaldeeltjes bevatten radioactieve deeltjes die in de loop van de tijd in aantal afnemen. Per metaal is bekend wat de halveringstijd is van de radioactieve straling. Aan de hand van huidige radioactieve gehalten werd een inschatting gemaakt van de ouderdom van de verf en dus het document.